Câu chuyện gia đình: Chuỗi Mân Côi trong chiếc mùng rách
Tám chín tuổi, nhà nghèo, nên vẫn nằm ngủ chung với mẹ (bầm). Thường là ngủ thiếp đi trong những lời mẹ kể về quê hương miền Bắc với bao thương nhớ và tiếc nuối khôn nguôi. Những "cánh đồng giời ơi" rộng dài xa ngái, gặp cướp chỉ biết ngẩng mặt lên trời kêu giời ơi. Những lần đi hội lễ Đền Hùng, mua bánh trôi, cầm đũa chặn bánh nghiêng đổ bớt nước ra, lỡ tay để bánh cũng đổ tuột. Những lần gánh măng trĩu trịt từ Bục về Hiền hồi tám tuổi giữa đồi nương trập trùng. Những lần đọc kinh gia đình, trời rét căm căm, ông bác ngang ngược lập mưu lấy chăn trùm lên chiếc lu, lu không chịu mở mồm, bị bà ngoại phang cho vỡ!... Cứ như thế, tuổi thơ nghèo hèn và rất sợ mẹ, lại trôi đi êm ả trong những câu chuyện mịt mù xa vắng nhưng êm đềm lạ kỳ như cổ tích.
Nhưng vẫn nhớ nhất, nhớ cách kỳ lạ, về những đêm chợt thức giấc. Chắc rất khuya rồi. Mẹ đã dậy từ bao giờ, ngồi im đấy, tay lần hạt, mắt nhìn lên bàn thờ có ngọn đèn dầu leo lét. Có đêm, tay lần hạt, tay đèn dầu, mẹ soi đèn bắt muỗi trong chiếc màn cũ rách.
Mẹ chẳng biết gì triết lý và thần học. Cuộc đời mẹ liên tục là truân chuyên cay đắng, trải dài suốt theo những đảo lộn ghê hồn của xã hội từ 1930, 1945, 1954, 1975. Mẹ nhan sắc, bị ép lấy chồng hơn mình nhiều tuổi, được ít năm sang giàu, nhưng chẳng mấy chốc đổ sụp tan tành. Việt Nam Quốc Dân Đảng. Việt Minh. Pháp nhảy dù xuống Phú Thọ. Bồng bế nhau chạy về Sơn Tây thì bố chết. Mẹ goá con côi lếch thếch xuống tàu há mồm xuôi Nam. Về vùng đất cằn Tây Ninh, lại chiến tranh dữ dội mù mịt. Những năm tháng cuối đời, sau 1975, xót ruột vì từng đứa con đứa cháu khốn khổ, mẹ bệnh, bệnh mà không thuốc chữa!
Một cuộc đời đớn đau thất bại. Một cuộc đời hầu hết là vất vả lắng lo. Một cuộc đời nhiều phong ba và vì vậy có lẽ cũng nhiều vấp ngã. Nhưng suốt đời mẹ, ngoài kinh lễ như người tín hữu, mẹ chỉ biết thầm thì lần hạt. Ngay cả Kinh Thánh, chắc mẹ cũng chẳng biết gì nhiều. Các cha xứ già, đọc Evan (Tin Mừng) xong, kê ghế ngồi, ề à cả tiếng, bao giờ cũng mở đầu bằng một tràng một lô một lốc những câu chữ latinh! Như một bản năng vô thức, mẹ chỉ có chuỗi tràng hạt, ngày qua ngày, đêm qua đêm, giữa bao bão dồn sóng dập!
Mẹ chết đã mấy chục năm rồi. Nhưng hình như bóng dáng thầm thì Mân Côi của mẹ khuya đêm cứ lặng lẽ đi theo ơn gọi cuộc đời mình suốt. Rồi dần dần, hình như con cái cháu chắt của mẹ, người nào, gia đinh nhỏ nào, vẫn đang lớn lên và ổn định trong tiếng thầm thì Kinh Mân Côi của mẹ từ xưa.
Bây giờ thì bà chị dâu già, cũng goá chồng sau bao cơ cực. Lôi đàn con chín đứa ra giữa đồng không mông quạnh chân núi Gia Rây. Nhà không tường vách, cửa nẻo trống hoác trống hơ. Đêm nào cũng thế. Bà thắp nén nhang trên bàn thờ, hai ba giờ cho đến sáng, cứ thầm thì Kinh Mân Côi như chiếc phao cho con cái. Đến bây giờ, con cháu tạm coi như đủ đầy, bà vẫn chỉ ngày và đêm, thầm thì lần hạt.
Ô! Kinh Mân Côi, lời kinh của người nghèo hèn vất vả. Lời kinh bảo vệ giữ gìn những thân phận trôi dạt lênh đênh. Lời kinh giản đơn mà như thành trì vững chắc giữa những bão giông cuộc sống!
Đặng San