Thinh lặng trong cử hành phụng vụ (2)
(tiếp theo)
III. Thinh lặng sau Hiệp lễ
Một loại thinh lặng khác được áp dụng là sau khi rước lễ. Quy chế Tổng Quát Sách lễ Roma đề cập đến việc phải tuân giữ "sự thinh lặng thánh" sau khi mọi người đã hiệp lễ xong. Lúc này, vị tư tế và giáo dân tùy nghi cầu nguyện trong lòng một khoảng thời gian.[21] Đó là giây phút Chúa Thánh Thần cư ngụ trong hồn chúng ta và nói với tâm trí chúng ta trong thinh lặng. Thời khắc này, thinh lặng là một cách thế và cơ hội giúp chúng ta suy gẫm trong tâm tình biết ơn về món quà sự sống tuyệt vời Thiên Chúa trao ban cho chúng ta phát xuất từ tình yêu vô biên của Ngài.
Nhờ đắm chìm trong bầu khí thinh lặng cũng như tạo không gian cho mầu nhiệm của Thiên Chúa được diễn ra trong thinh lặng, chúng ta mới có thể cảm nghiệm được tình yêu gặp gỡ và thông hiệp với Chúa Kitô. Chỉ trong sự thinh lặng như thế, chúng ta mới nếm cảm được trọn vẹn hương vị của tình yêu nồng thắm lan tỏa từ chính Chúa Kitô. Từ đó, mới có thể ngụp lặn trong mối tình ấm áp và thẳm sâu của Thiên Chúa.[22] Thánh Gioan Thánh giá khuyên rằng: "Trong thinh lặng và cô tịch, chúng ta hãy khám phá tình yêu vô biên của Thiên Chúa được mặc khải trong Đức Kitô."
Mặc dù sau khi rước lễ, thay vì thinh lặng, riêng ca đoàn hoặc toàn thể cộng đoàn cũng có thể hát một Thánh thi, một Thánh vịnh hay một bài Thánh ca ngợi khen nào khác.[23] Thế nhưng, chọn lựa tốt hơn là thinh lặng sau khi mọi người rước lễ hay dành ra một khoảng lặng ngắn rồi mới hát bài ca sau hiệp lễ nhằm kết thúc thời gian thinh lặng. Thực hành này chắc chắn sẽ tạo ra hiệu ứng tốt hơn đối với những người tham dự.
Giây phút thinh lặng sau hiệp lễ hết sức linh thiêng và quan trọng nhưng lại thường hay bị lạm dụng ở nhiều nơi để thông báo hoặc dành cho những hoạt động khác. Vì thế, chúng ta nên tuyệt đối tránh thực hành không thích hợp này. Nghĩa là, đối với những thông báo ngắn gọn mang tính mục vụ, chúng ta có thể thực hiện sau Lời nguyện Hiệp lễ và trước khi ban phép lành cuối lễ. Còn nếu muốn thông báo dài hơn hay có những hoạt động khác như chúc mừng, cảm ơn, tặng quà, tặng hoa...như vẫn diễn ra tại các buổi lễ long trọng, thì nên để sau khi đã ban phép lành cuối lễ và sau câu giải tán ("Lễ đã xong, chúc anh chị em đi bình an").
IV. Thinh lặng sau mỗi lời mời cầu nguyện
1) Sau mỗi lời mời dâng lời cầu nguyện, Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma chỉ thị rằng mọi người phải giữ thinh lặng giây lát sau khi linh mục nói "chúng ta hãy cầu nguyện".[24] Đây không phải là thời khắc: 1] Cho vị chủ tế có cơ hội mở trang Sách lễ cho đúng; 2] Cho các người giúp lễ trở về vị trí của họ; 3] Cho các độc viên Sách Thánh tiến đến giảng đài; 4] Cho những người đi trễ tìm kiếm chỗ ngồi của mình. Đây cũng không phải là thời khắc hay loại thinh lặng để làm rỗng đầu óc mình, xua tan sự chia trí. Thực ra, đây là thời khắc ý nghĩa nhất giúp cộng đoàn tham dự một cách ý thức, tích cực và trọn vẹn vào phụng vụ, tức là "ý thức mình đang ở trước thánh nhan Chúa và có thể gợi lên trong tâm hồn các ước nguyện của mình" [25] và hợp nhất ý nguyện của bản thân với lời nguyện của cộng đoàn.
2) Sau mỗi lần nêu ý nguyện trong phần Lời nguyện Tín hữu. Quy chế Tổng Quát Sách lễ Roma nói rằng: "Thầy phó tế, hoặc một ca viên, hay độc viên hay một giáo dân khác xướng các ý nguyện từ giảng đài hay một nơi nào khác xứng hợp. Còn toàn thể cộng đoàn đứng biểu lộ lời nguyện của mình, hoặc bằng những lời kêu cầu chung sau mỗi ý nguyện được xướng lên, hoặc bằng cách cầu nguyện trong thinh lặng."[26] Chúng ta thấy phần chọn lựa thinh lặng sau mỗi ý nguyện được áp dụng đặc biệt tại nhiều cộng đoàn trong buổi cử hành thứ Sáu Tuần Thánh.
3) Sau khi đã xướng các ý nguyện trong phần Lời nguyện Tín hữu hoặc sau khi đã xướng đọc các lời nguyện trong phần Lời cầu của kinh Thần vụ, vị chủ sự có thể mời gọi cộng đoàn thinh lặng cầu nguyện trong giây lát để mỗi người tiếp tục dâng lên Chúa những ý nguyện thầm kín của mình.
V. Những khoảnh khắc thinh lặng khác
Ngoài những phần cộng đoàn nên cố gắng tuân giữ thinh lặng như vừa nêu trên, còn nhiều thời khắc thinh lặng khác nữa khi cử hành Thánh lễ (bao gồm cả những phần thinh lặng của cá nhân) như sau:
· Khoảnh khắc thinh lặng cho tác viên đọc Tin Mừng cầu nguyện trước khi công bố Phúc Âm. Lúc này, tác viên nên hồi tâm và bày tỏ tôn kính thực sự đối với Lời Chúa, ý thức nhiệm vụ của mình để công bố Lời Chúa cách chính xác, cũng như ý thức nhu cầu phải thanh luyện tâm hồn và môi miệng mình;[27]
· Khoảnh khắc thinh lặng khi chuẩn bị lễ vật như một sự chuẩn bị sẵn sàng để cho Thiên Chúa biến đổi;[28]
· Khoảnh khắc thinh lặng thánh thiêng lúc truyền phép khi vị tư tế nâng cao bánh và rượu đã được thánh hiến nhằm giúp mọi người hướng về Đức Kitô với lòng biết ơn, tôn thờ và cầu xin cho sự biến đổi chính mình: lúc này, người tham dự không thể làm gì khác hơn là lặng lẽ quỳ xuống và chào kính Người;[29]
- Khoảng lặng khi dân chúng lắng nghe lời nguyện của linh mục trong Kinh nguyện Thánh Thể để mỗi cá nhân trong tâm tình cầu nguyện thinh lặng của mình có thể nhận lấy âm điệu và đem lời nguyện cá nhân vào lời nguyện cộng đoàn và ngược lại.[30] Muốn được như vậy, vị tư tế không nên đọc Kinh nguyện Thánh Thể một mạch liên tục, nhưng phải đọc ngắt quãng;[31]
- Khoảnh khắc thinh lặng khi vị tư tế chuẩn bị mình bằng việc đọc thầm lời nguyện xin cho rước Mình và Máu Thánh có hiệu quả, còn giáo dân thinh lặng cầu nguyện để chuẩn bị;[32] cũng như khoảnh khắc thinh lặng sau khi chủ tế đọc lời "Đây Chiên Thiên Chúa" để đôi mắt tâm hồn của mọi người hướng về Con Chiên. Khoảnh khắc bấy giờ sẽ trở thành thời gian thinh lặng hồng phúc;[33]
- Khoảng lặng trước và sau Thánh lễ. Việc chào đón và nói chuyện trước hoặc sau Thánh lễ là cần thiết, nhất là với những khách lạ mới lần đầu đến tham dự Thánh lễ trong cộng đoàn của mình. Tuy nhiên, nên đối thoại với họ và với nhau bên ngoài hơn là ở trong thánh đường, vì ngay cả nhà thờ không đặt nhà tạm bên trong thì vẫn là không gian thánh đòi hỏi chúng ta tôn trọng đặc tính này. Tác viên đọc Sách Thánh nên lưu ý, nguyên việc công bố Lời Chúa trên giảng đài mà thôi không đủ mà còn đòi hỏi phải được sửa soạn bằng suy niệm trong thinh lặng để Lời Chúa được thấm nhiễm vào tâm lòng của người tham dự.[34] Tư tế, phó tế cùng với những giúp lễ cũng nên có thời gian thinh lặng chuẩn bị trước Thánh lễ bên trong phòng thánh (phòng áo) trước khi di chuyển ra cuối nhà thờ hay ra cung thánh.[35] Mặc dù Thánh lễ là kinh nguyện hoàn hảo nhất nhưng chúng ta sẽ chẳng bao giờ cảm nghiệm được như vậy trong chính bản thân nếu không chuẩn bị cử hành Thánh lễ trong nguyện cầu thinh lặng. Lý do rất giản đơn là: sự hiệp thông yêu thương với Chúa trong phụng vụ cần đến sự hiệp thông với Người bên ngoài Phụng vụ.[36] Có thể hát một bài ca kết lễ rồi cộng đoàn thinh lặng ra về hay ở lại tiếp tục cầu nguyện trong thinh lặng. Nhưng trong mùa Chay, tốt nhất là không hát bài kết lễ. Hãy để mọi người ra về trong thinh lặng như diễn ra trong nghi thức thứ Sáu Tuần Thánh.[37]
Khi cử hành các Bí tích, nên tôn trọng ít là những nguyên tắc đơn giản sau:
· Thứ nhất, tuân theo những quy định và hướng dẫn cử hành trong nghi thức bao gồm cả những phần yêu cầu cộng đoàn thinh lặng;
· Thứ hai, trân trọng các biểu tượng trong phụng vụ (cả lời và hành động);
· Thứ ba, tác động vào giác quan người tham dự để họ có thể tham dự "một cách ý thức, tích cực và trọn vẹn vào cử hành phụng vụ".
Một trong số những mục đích của những nguyên tắc trên đây là nhằm tránh tình trạng: những lúc cần thinh lặng để mọi người tham dự và nhất là để chính thụ nhân có thể dễ dàng chiêm ngắm, lắng nghe và suy niệm lời đọc đầy ý nghĩa từ vị chủ sự cũng như các hành động biểu tượng đang diễn ra, chúng ta lại hay phạm phải sai lầm là ca hát hoặc dẫn ý bằng quá nhiều lời. Thói quen này có lẽ phát xuất từ chỗ muốn lấp vào chỗ trống hay e sợ để xảy ra "thời gian chết". Thực hành tốt nhất là: 1] Khi vị chủ sự đọc lớn tiếng lời nguyện hay những công thức trong sách nghi thức thì cộng đoàn phải thinh lặng lắng nghe hoặc hiệp thông với những lời ấy; 2] Không sử dụng quá nhiều lời giải thích hay ca hát không đúng thời điểm khiến chúng phủ lấp hay hủy hoại các hành động biểu tượng cũng như làm cho người tham dự không lãnh hội được những lời trong phụng vụ.[38] Hậu nhiên là đừng bao giờ để xảy ra tình trạng "đấu khẩu" giữa một bên là vị chủ sự cố gắng cho ứng viên và cộng đoàn nghe được lời đọc của mình đang khi bên kia là ca đoàn (cộng đoàn) lại ca hát sôi nổi lấn át toàn bộ tiếng nói của vị chủ sự.
Có thể nêu ra ở đây một số trường hợp cần thinh lặng nhưng ít nơi chịu tuân thủ:
· Khi các linh mục đồng tế thinh lặng đặt tay trên đầu các ứng viên linh mục sau khi ứng viên đã được Đức Giám mục thinh lặng đặt tay phong chức;[39]
· Khi Đức Giám mục trao đĩa thánh với bánh và trao chén với rượu đã pha nước trong chén cho các tân linh mục, ngài nói với từng người: "Con hãy nhận lễ vật của dân thánh mà dâng lên Thiên Chúa. Con hãy ý thức việc con làm, noi theo điều con thực hiện, và rập đời sống con theo khuôn mẫu mầu nhiệm Thánh giá Chúa" (chỉ hát đang khi các tân chức linh mục sửa dây vai và mặc áo lễ, lúc Đức Giám mục xức dầu bàn tay cũng như khi Giám mục cùng mọi [hay một số] linh mục hiện diện trao hôn bình an cho tân chức);[40]
· Khi phong chức phó tế, Đức Giám mục trao sách Tin Mừng cho ứng viên và nói: "Con hãy nhận lấy Tin Mừng của Đức Kitô mà con đã trở thành người rao gỉảng, và con nên biết là phải tin điều con đọc, dạy điều con tin và thi hành điều con dạy" (chỉ hát khi các phó tế hay thừa tác viên khác đeo dây vai phó tế [và mặc áo phó tế] cũng như khi Đức Giám mục cùng mọi [hay một số] phó tế hiện diện trao hôn bình an cho tân chức);[41]
· Khi cử hành Bí tích Hòa giải mà chung quanh tòa giải tội quá ồn ào (bởi Thánh lễ đang cử hành; bởi cha đang giảng tuần tĩnh tâm; bởi đang thực hành việc đạo đức bình dân như ngắm 15 sự thương khó, đi đàng Thánh giá…) đến độ linh mục giải tội hết sức khó khăn mới có thể nghe được hoặc có khi chẳng nghe thấy lời xưng tội của hối nhân. Ngược lại, chắc hối nhân cũng khó lòng nghe được vị linh mục nói gì dù ngài phải gắng sức trao đổi với họ.
THINH LẶNG MỘT CÁCH UYỂN CHUYỂN
Thinh lặng trong phụng vụ nên được hiểu là một quà tặng. Các tác viên mục vụ cần phải cho thấy sự nhạy bén của mình khi họ đào tạo và hướng dẫn người tham dự thực hành thinh lặng phụng vụ. Như Quy chế Tổng quát Phụng vụ các Giờ kinh khuyên nhủ: "Phải coi chừng kẻo vì thinh lặng như thế mà làm lệch lạc cơ cấu kinh Nhật tụng khiến người tham dự lấy làm nặng nề ngao ngán."[42]
Do vậy, thiết nghĩ rằng, liên quan đến những khoảnh khắc thinh lặng trong phụng vụ, chúng ta không nên áp dụng cách thái quá hay bất cập. Tức là, một mặt, không nên để những khoảng thinh lặng quá lâu đến mức trở thành một sự ngắt quãng y như chuyện nghỉ xả hơi, trong khi phụng vụ là "sống động" (Cv 17, 28), liên tục. Ngay cả khi trưng dụng những khoảng lặng thì những quãng lặng ấy cũng chứa đựng một nội dung "chuyển động nội tại" chứ không phải là chuyện nghỉ mệt. Mặt khác, những khoảnh khắc thinh lặng nên được xem như là những khoảng "mềm" nối kết các tiến trình mạc khải của Thiên Chúa. Các mầu nhiệm này phải được nối kết với nhau bằng một "khoảng mềm" trong lòng người tham dự như dấu lặng trong âm nhạc, cho dù im lặng nhưng người ta vẫn phải gõ nhịp.... Có như vậy "tiếng nói" trong phụng vụ mới thực sự tác động mang lại ơn cứu độ cho con người.[43] Cũng nên tránh thay đổi thói quen thực hành cách đột ngột hay áp dụng một thực hành mới mẻ cách thái quá. Tốt nhất là nên dần dần điều chỉnh bằng cách trước đó, những người có trách nhiệm nên giải thích cho mọi người hiểu rõ cũng như sẵn sàng cởi mở để đón nhận sự phản hồi của những người tham dự.
LINH ĐẠO THINH LẶNG [44]
Chúng ta đã thấy linh đạo của sự thinh lặng thể hiện trong các văn bản phụng vụ được trích dẫn ở trên. Thinh lặng mang tính cộng đồng, nhờ đó, chúng ta được lôi kéo vào trong cử hành phụng vụ. Thinh lặng mang tính đối thoại, liên quan đến thông tin liên lạc giữa Thiên Chúa và dân Ngài. Thinh lặng là một lời đáp chúng ta thực hiện để trả lời tiếng gọi của Thiên Chúa. Thinh lặng mang tính tiếp nhận: chúng ta được kêu gọi để cởi mở hơn trước Thiên Chúa đang nói với chúng ta.[45] Thinh lặng không chỉ chung quang chúng ta nhưng trong chính nội tâm chúng ta. Thinh lặng là ở trong Chúa Thánh Thần vì tiếng nói của Ngài chỉ có thể được lắng nghe trong thinh lặng. Thinh lặng là thánh thiêng, đặt chúng ta trước sự hiện diện của Thiên Chúa. Thinh lặng phụng vụ nên được vận dụng với mức độ vừa phải và uyển chuyển. Một trong những món quà của cuộc cải cách phụng vụ từ Công đồng Vatican II là tái khám phá các truyền thống cổ xưa về sự thinh lặng phụng vụ. Trong số những cách thức mà cộng đoàn phụng vụ trong các thế kỷ đầu của Giáo Hội thực hành là giữ thinh lặng sau lời mời gọi cầu nguyện, sau khi nghe đọc Sách Thánh, hoặc sau một bài Thánh vịnh trong Phụng vụ các Giờ kinh.
Với nhịp điệu của lời cầu nguyện, các Bài đọc, bài hát, và sự thinh lặng, phụng vụ là một "trường học cầu nguyện," dạy các tín hữu lắng nghe tiếng của Thiên Chúa đang nói với chúng ta qua ngôn từ, qua bài hát, và qua tĩnh lặng.[46] Việc thực hành thinh lặng phụng vụ đã được gieo trồng và phát triển đặc biệt trong các đan viện. Vào thế kỷ thứ VI, chương XX trong Luật của thánh Biển Đức khẳng định rằng lời cầu nguyện cộng đồng thì ngắn gọn. Nhưng cũng trong Luật dành cho các đan viện, ngài lại đưa ra một chế độ sinh hoạt đòi hỏi đan sĩ cầu nguyện đến tám giờ kinh mỗi ngày và đan sĩ phải hát toàn bộ sách Thánh vịnh trong vòng một tuần, khiến người ta tự hỏi "ngắn gọn" đối với ngài có nghĩa gì? Thực ra, thánh Biển Đức đang đề cập đến khoảnh khắc thinh lặng "ngắn gọn" trong Phụng vụ. Ngài muốn nói rằng thời gian cầu nguyện trong thinh lặng của cộng đoàn sau mỗi Thánh vịnh hay Bài đọc phải được tuân giữ nhưng không kéo dài quá lâu. Những thế hệ các đan sĩ sau đó đã không giữ lời khuyên của thánh nhân, suốt thời Trung cổ, họ đánh mất thực hành giữ thinh lặng phụng vụ trong cộng đoàn. Công đồng Vatican II đã hồi sinh thực hành này và bây giờ được áp dụng cho toàn thể Giáo Hội.
Thinh lặng là một thái độ rất quan trọng và cần thiết phải giữ để tạo bầu khí phụng vụ: thinh lặng để lắng nghe và thinh lặng để suy niệm và cầu nguyện. Vì mùa Chay là mùa chúng ta gia tăng cầu nguyện và suy gẫm, cho nên đây là thời gian lý tưởng cho việc đổi mới sự thinh lặng trong phụng vụ. Nếu như sự thinh lặng là cần thiết và thích đáng trong tất cả các nghi thức phụng vụ và trong tất cả các mùa phụng vụ, thì mùa Chay là một thời kỳ để chúng ta đi vào sự thinh lặng lâu dài hơn, và là thời gian để học biết nhiều hơn về mục đích cũng như ý nghĩa của sự thinh lặng trong phụng vụ.
Mùa Chay 2015
Lm. Giuse Phạm Đình Ái, sss
Nguồn: giaolyductin.net
--------------------------------------
Bài liên quan:
Thinh lặng trong cử hành phụng vụ (1)
[21] QCSL 164; 88.
[22] Xc. Joseph Ratzinger, Der Geist der Liturgie (Verlag Herder Freiburg im Breisgau, 8th edition, 2007). Bản dịch Việt ngữ: “Tinh Thần Phụng vụ” từ bản tiếng Anh “The Spirit of Liturgy” bởi Nguyễn Luật Khoa, ofm (Nxb. Tôn Giáo, 2007), 226.
[23] QCSL số 88.
[24] QCSL 54; 165.
[25] Ibid.
[26] QCSL 71.
[27] Xc. Joseph Ratzinger, op. sit., 229.
[28] Ibib., 227.
[29] Ibid., 227-228.
[30] QCSL 147.
[31] Xc. Joseph Ratzinger, op. sit., 231-232.
[32] QCSL 84.
[33] Xc. Joseph Ratzinger, op. sit., 230.
[34] Mane Nobiscum Domine 13.
[35] QCSL 45.
[36] Xc. Felix. M. Podimattam, ofm. cap., Liturgical Spirituality, 30.
[37] Xc. Hướng dẫn Mục vụ Thánh nhạc (HĐGMVN - Ủy ban Thánh nhạc, tháng 4 năm 2014 [Bản thử nghiệm]), số 188.
[38] Xc. Marie-Noelle Thabut, "Les membres de l' assemblée", trong Joseph Gelineau, Dans vos assemblées, vol. II (Desclée, 1989), 337.
[39] Nghi thức Phong chức số 130.
[40] Ibid., số 134-137; 162-164.
[41] Ibid., số 208-212; 236-240.; Thói quen thực hành không đúng tại Việt Nam là: cộng đoàn thinh lặng trong khi vị chủ sự cử hành nghi thức (với lời đọc và hành động) đối với chỉ một hai ứng viên đầu tiên, sau đó, ca đoàn hay toàn thể cộng đoàn sẽ ca hát. Từ lúc đó, chẳng còn ai, có khi ngay cả ứng viên, có thể nghe thấy những lời đọc của vị chủ sự nữa.
[42] QCGK 202.
[43] Piô Phan Văn Tình, CMS, “ ‘Tiếng nói’ và những khoảng thinh lặng trong phụng vụ” trong http://thanhcavietnam.net/forum/threads/40737-tieng-noi-va-nhung-khoang-thinh-lang-trong-phung-vu.html
[44] Phần này chủ yếu được trích dẫn từ Anthony Ruff, “The Role of Silence in Lenten Liturgies” trong http://www.pastoralliturgy.org/resources/0711RoleOfSilenceInLentenLiturgies.php
[45] Mother Teresa, trích trong "The Eucharist and Silence" bởi Laurence Freeman OSB, Lecture at the School of Prayer, Archdiocese of Melbourne (20th April 2005)
[46] Ibid.